Bezoek aan mijn kinderwereld.

Eind vijftiger jaren. Ik ben aan het tollen op de weg, aan de kop van het Kerkelaantje. Na het avondeten nog even. Het is mooi, een beetje loom weer. In de groene weide aan de overkant van de gewone weg en het slootje dat er ligt staan de zwart witte Friese koeien van van der Ley. Na vieren hebben ze die gemolken aan de elektrische machine. Als kind kon ik ook al soms van die in mezelf teruggetrokken, een beetje slaperige momenten hebben. Van die momenten waarop je zomaar iets begint te denken. Het heeft helemaal niets soms met het heden te maken. Deze keer is dat ook zo. Ineens sta ik te denken aan de tijd dat ik naar de grote school zal gaan. Hoe zal dat zijn? Waar zal dat zijn? Ergens anders dan in dit rustige dorpje Terkaple in Friesland in ieder geval. Daarom ook zo moeilijk concreet voor te stellen. Tegelijk is het een vraag natuurlijk naar 'wie zal ik dan zijn?'. Ik, dat jongetje dat hier staat te tollen?

Wel bijzonder eigenlijk dat ik dit moment nog zo voor ogen heb, na al die bijna zestig jaren leven waarin zoveel andere dingen gebeurd zijn en indrukken achter zijn gebleven.

Terkaple, tussen Joure en Terherne. Gisteren was ik er weer eens. Ik moest voorgaan in de plaatselijke kerk. Een lief kappelletje. Gebouwd in 1845. Op een plek waar eeuwen lang al een kapel stond. Ernaast een pastorie uit rond 1870. Een statig huis met luiken voor de ramen beneden. Een eerste verdieping onder de pannen en een plat zinken dak. Een prachtige walnotenboom tegenover het keukenraam. Bomen, bosjes en struiken. In september werden mijn zus en ik een zaterdag aan het werk gezet om samen met mijn ouders de appels, peren en pruimen te oogsten. De pruimen verwerkte mijn moeder in wek-flessen.
Tegenwoordig is dit huis in privé handen. De nieuwe pastorie staat in de grote achtertuin. Wij woonden dus in die oude pastorie. De plek waar ik ben opgegroeid, de eerste stappen in mijn leven zette. Een boerenwereld ook. Koeien om me heen. In de winter op bezoek in warme en stinkende stallen. In de zomer helpen ze te verplaatsen naar een ander weiland. De geur van gemaaid en nog droog hooi. Veel water. Een sloot naast het huis waar ik met mijn vader zat te vissen. Iets verder weg, maar op loopafstand het Sneekermeer en de Terkaplester Poelen. Vanuit het slaapkamerraam van mijn ouders, aan de achterkant van het huis, kon je op een zomeravond de lage zompige oe-klank van de roerdomp horen aan de rietrijke oevers van de Poelen. Op zondag een rondje naar het Sneekermeer lopen en de vele zeilschepen zien en soms dat ze een wedstrijd hadden. Het Skûtsje silen in augustus bijvoorbeeld.

Gisteren was ik er dus weer eens. Na lange jaren een ontmoeting met de mensen die daar nog wonen, nog leven en soms apart gekomen waren, omdat ze er niet meer wonen of ook niet zo vaak de kerk (meer) bezoeken. Nog voor de dienst komt er een naar voren lopen met uitgestoken hand: 'Ken je me nog?' Nou, nee dus. Het blijkt Siebe te zijn, mijn achter-buurjongetje met wie ik veel speelde. Hij was veel jonger en kleiner dan ik, was mijn herinnering. Hij blijkt maar een jaar jonger te zijn. Voor oudere mensen was er door mijn aanwezigheid vermoedelijk de prettige herinnering aan de maandagavondclub die mijn ouders organiseerden voor jongeren van 18 tot en met 25 jaar. Avonden met inhoud, spel en weekenden elders heen. Sommigen vonden elkaar. Het hele dorp was zo ongeveer Hervormd. Dus de hele dorpsjeugd van die dagen was bij elkaar op zulke bijeenkomsten. Dat wil zeggen uit de drie dorpjes die een soort gemeenschap vormen: Terkaple, Akmarijp en Goïngarijp. Het koffiedrinken na de dienst was een prettige gelegenheid  om verschillende mensen te spreken. Trouwens mede naar aanleiding van het feit dat mijn zus Désiréé mijn boekjes - *zie onder - aan het verkopen was en de mensen naar mij toestuurde om een handtekening te halen. Boekjes die redelijk grif aftrek vonden. Er liep er zelfs een met vier naar huis, want zijn zussen moesten er toch ook één hebben. Verschillende mensen hadden een fotootje uit die tijd meegenomen. Een enkeling zelfs een heel fotoalbum. Een bijeenkomst met mensen die (minstens) een stuk van hun leven delen. Wat mij betreft mijn kindertijd samen met de mensen toen. In deze zin was het geen gewone kerkdienst. Een samen-zijn van mensen over de grenzen van de tijd heen. Een beleving van het over elkaar schuiven van hoe het toen was en hoe het nu is. Een heel leven ertussen.

Toen ik dit verhaal aan een vriendin vertelde, kwam ze aanzetten met een boek van Hella Haasse, getiteld 'Het dieptelood van de herinnering'. Ik ben niet van plan via dit verhaal een diep filosofisch denken over het fenomeen herinnering op gang te brengen. Een enkele gedachte die zij verbindt aan haar reflecteren op herinneringen uit haar eigen leven is echter interessant. Wat hier boven geschreven is voelt wel aan als iets bijzonders. Dus een stapje verder gaan in de reflectie is wellicht toch aardig. Hella Haasse schrijft: 'Wanneer ik het dieptelood van de herinnering neerlaat, wat peil ik dan? De werkelijkheid van een voorbije periode, een uur, een ogenblik uit het verleden? Geloof ik dat wat ik neerschrijf de waarheid is en niets dan de waarheid?' Zij wil meer zicht krijgen op wat waarheid is. Dat streef ik hier niet na. Ook is dit verhaal niet een gewild ophalen van herinneringen. Wel de vraag wat er eigenlijk gewoon gebeurde in de ervaringen van afgelopen zondag. Te merken was dat we in onze  herinnering terecht gekomen waren. Bijzonder om die gezamenlijkheid te ervaren. We delen per slot een deel leven samen. Voor mij mijn kindertijd. Daarom betrokkenheid op elkaar, eenheid.

Han Dijk.

Dit verhaal had zo in mijn boek kunnen staan. In 'Op de grens tussen twee werelden', een verhalenbundel. Te verkrijgen via Uitg. Artnik, Deventer (www.artnik.nl) á eur. 15,- Op vrijdagavond 15 december zal er een verhalen/muziek performance zijn in de Fermerie, Muggeplein, Deventer. Ik verhaal en Singer/songwriter Gerben Kroeze van Dear Ellinor en gastzangeres Machteld zingen en musiceren erom heen. Toegang eur. 5,00 en incl. buffet voor eur. 14,00.