vrijdag 7 oktober 2016

Openingen zoeken.

Gisterenavond had ik weer eens zo'n gesprek. In mijn café. Mensen weten me dan soms al gauw te vinden, ook al zit ik ook maar gewoon mijn pilsje te drinken. Of het komt ter sprake dat ik ook predikant ben. Dat brengt dan vragen naar boven die anders meestal niet besproken worden. Mensen die hun geloof zijn kwijtgeraakt denken vaak dat er maar één manier van aankijken tegen de dingen is. De manier waar zij tegen zijn opgelopen en niets meer mee kunnen. Nu hoeft er wat mij betreft helemaal geen weg terug te zijn. Ik ben niet zo één van bekeren die hap. De gesprekspartner wilde niettemin toch wel weten wat die andere manier dan is. Hij duidde aan dat de Tien Geboden wel iets uitstralen waar alle mensen, mensen uit alle religies wat mee aan kunnen.  'Nou ja, behalve die eerste drie geboden dan, hé, waar het over God gaat.' Volgens mij zijn die eerste drie geboden echter nu juist van grote betekenis om die andere, meer menselijk/maatschappelijke geboden gewicht te geven. Als we zien dat de goden om wie het gaat die we niet zouden mogen vereren naast hem/haar, ingevuld worden met de machten in deze wereld die het leven van mensen behoorlijk verzuren zo niet onmogelijk maken: geld, winst en marktwerking. 'Nou, maar dat zijn toch geen goden?' Toen hield het gesprek zo ongeveer op. Het was ook al laat. Ik ga hier verder.

Hoe je tegen God en vooral ook hoe je tegen de goden aankijkt is één van die items waar mensen anders zullen moeten denken wil het ooit nog eens wat worden met die (in ieder geval) bijbelse God. Naar aanleiding van het gesprek kwam ik net ook al dat andere item tegen: bekering. Kijken we daar anders tegen aan, dan verandert er ook wat. Het derde item is het begrip 'zending'. De kerk waar ik toe behoor en naast mijn schrijfwerk ook predikant bij ben, de PKN, heeft het tegenwoordig hoog in zijn vaandel: zending bedrijven. Dat hier ook anders tegenaan moet en kan worden gekeken wil het tot een ander handelen komen die niet de kerk, maar kleine en kwetsbare mensen groot maakt, is ook zo'n item.

De goden
Hierop ben ik al eens uitvoerig ingegaan. Dat ga ik nu niet doen, maar haal de kern van het daar (blog 17 maart 2013) gestelde naar voren. Het is echt zinvol om daar nog even na te kijken wat ik er precies over zeg, want wat ik nu even als stellingen naar voren haal kan ik hier uit ruimtegebrek niet verder beargumenteren. Het zijn in ieder geval manieren van hoe in de bijbel over (af)goden gezegd wordt.
- Uitgangspunt ligt in de Godsopvatting uit het eerste deel van de Tien Woorden: God is een bevrijdende kracht met oog en oor voor wie zuchten onder onderdrukking en geweld. Goden daartegenover dienen geen bevrijding, maar onderdrukking.
- Andere goden en machten dan God bestaan, worden dus in de bijbel en door God in hun bestaan erkend.
- Zij zijn werk van mensenhanden, hebben een mond, maar spreken niet. Zij veroorzaken een hart van steen (zoals de Hollandse Michel in het 'Wirtshaus am Spessart')
- Duidelijk benoemd worden de godenmachten Mammon (= geld, winst en marktwerking) en Moloch (=geweld). Deze machten dienen en God dienen kan niet tegelijk.

Godenmachten zorgen ervoor dat mensen vast komen te zitten in gesloten denken. Op persoonlijk vlak. Maar ook in verband met de maatschappij en cultuur waar we deel van uit maken. Sommigen hebben heel sterk de houding dat ónze cultuur nou eenmaal vaste waarden kent waar absoluut niet aan te tornen valt en waarvoor andere culturen dan maar moeten wijken. Dat ook ónze cultuur helemaal niet zo eenduidig is en van alles in zich opgenomen heeft  dat in feite uit andere culturen afkomstig is, wordt daarbij meestal vergeten. Of wel men geeft zich over aan of past zich aan bij ónze cultuur of men moet het land maar uit: oprotten. Anderen zijn er niet van af te brengen dat onze cultuur nu eenmaal gekenmerkt wordt door een geregeld zijn door geld, winst en marktwerking. Dé goden waarvoor men ten diepste knielt. Dit zijn zo een paar vormen van gesloten denken die we vandaag in dominante zin tegen komen.

Bekering
In christelijke kring is dat het woord voor het winnen van mensen voor het Evangelie van Jezus Christus. Hoezeer in christelijke kring ook gedacht wordt dat dat begrip een bijbelse inhoud heeft. Niet dus volgens mijn opvatting. Op dit moment verkeren Joodse mensen in de tien dagenperiode van inkeer die ingaat bij Rosh Hashana, het Joodse Nieuwjaar. Dit feest is op 3 oktober jl. gevierd. Deze tien dagenperiode loopt uit op een ander groot feest: Iom Kippoer, Grote Verzoendag. Je zou kunnen zeggen dat deze dagen bedoeld zijn om na te gaan in hoeverre we in ons gesloten denken vast zitten. In de zin dat we ons niet voortdurend realiseren dat we dingen misschien fout doen in ons leven en niet bereid zijn om daarop terug te komen. Om openingen te vinden hoe je daaruit weg komt. Jijzelf hebt iets gedaan waarop niet is terug te komen. En iemand anders heeft jou iets aangedaan wat jij niet bereid bent te vergeven. Centraal woord in deze periode is Inkeer. Inkeer om te komen tot omkeer. Op Grote Verzoendag wordt die mogelijkheid tot het vinden van nieuwe wegen, van openingen volgens de verhalen door God bevestigd door wat verkeerd gegaan is op een zondebok te leggen en de woestijn in te sturen. Inkeer kan leiden omkeer en dat wil dan zeggen tot terugkeer naar het Verbond met God dat in de Tien Woorden het meest scherp wordt samengevat waar het dan om gaat. Bekering, zo kun je zeggen, heeft dan ook in de eerste plaats te maken met bekering van jezelf. Met Inkeer en Omkeer. Maar niet met iets richting anderen allereerst, ook al zal het impact hebben op anderen dat jij tot inkeer en omkeer bent gekomen.

Zending
Dat begrip wordt in christelijke kring nogal eens opgevat zoals we dat net bij het begrip bekering hoorden. Zoals het bij bekering bijbels gesproken niet gaat over bekering van anderen, maar van ons zelf, zo heeft ook het begrip Zending net precies een andere richting. Hoe het dan wel zit komt naar voren, als we nadenken over de diepere betekenis van het begrip Medemenselijkheid. Ikzelf ben kortgeleden eens op dit begrip terecht gekomen in dit verband. Eerder vond ik dat een wat wazig en vaag begrip. Lees je dit echter bijbels, dan komen interessante denklijnen naar voren.
Medemenselijkheid betekent eigenlijk: mens met de mensen willen zijn. Voor christenen kan dat betekenen dat dan ook hooguit of juist te willen zijn. Dat was ook het diepste wat er van Jezus te zeggen valt. Sterker nog, in de verhalen van het Nieuwe Testament spreekt Jezus over zich zelf als Mensenzoon. Hij wil daarmee zeggen dat het zó is dat God wil zijn die hem zond. God als mens met de mensen. God is geen afstandelijke en mysterieuze grootheid waar eigenlijk niets van te zeggen valt en waar velen ook niet meer van weten hoe ze er mee aan moeten. Ik zie het dan ook zo dat het voor christenen belangrijker is om ons zélf tot mensen te maken in plaats van dat we als christenen menen van mensen christenen te moeten maken. Ze te bekeren dus, zoals dan vaak ten onrechte gedacht wordt. Het gaat niet om de zending van christenen, maar om de zending van God. Hij zendt zichzelf onder de mensen om ze na te zijn, om onder hen te wonen. Voor mensen die zichzelf christenen willen noemen gaat het dan dus niet over hun zending, maar over het navolgen. Om navolging van Christus dus, om het navolgen van waartoe in hem God zich zendt: mens te worden onder de mensen.

Open houding
Dit is geen woordenspel, maar een poging om systematisch onder woorden te brengen waar het hier over gaat. Dat hoeven jullie, lezers, van mij niet aan te nemen als iets dat voor jullie geldt, maar om te kunnen begrijpen waar het bijvoorbeeld in een van de religies gaat. In dit geval in het christendom.
Kijk en denk je zo, dan leidt dit tot een open houding ten opzichte van anderen. Het gaat dan niet over christenen en mensen. Niet over mensen van het ene geloof en ongelovigen, ja heidenen. Niet over mensen van het ene geloof die beter zijn dan mensen die een ander geloof belijden of die helemaal geen geloof belijden. Mens te zijn met andere mensen samen. Gewoon samen naar vluchtelingen toestappen om hun leven een beetje draaglijker te maken en, dat wel ook, de politieke situatie voor hen beter te maken. Of gewoon samen met anderen, met SP-ers bijvoorbeeld, de straat op te gaan om te werven voor een betere situatie in de zorg, waar iedereen belang bij heeft. Dat doen we dan misschien wel als christenen, maar we doen dat niet om andere mensen tot christen te maken. Omkeer dus van een manier van denken die juist weg leidt van de zending van God door inkeer in wat we tegen komen en misschien verkeerd doen waardoor we echter terug-keren tot een houding die dichter bij God en zijn Verbond met ons uit komt.

Han Dijk.











1 opmerking: