zaterdag 18 april 2015

'Hier zetten we een komma'.

Dat zei zuster Bernadette, een van mijn collega-begeleiders van een rouwgroep en van huis uit non, als iemand een indringend verhaal vertelde over een onderdeel van zijn of haar 'film'. Zo rondom overlijden, wellicht al tijdens de voorafgaande ziekte, en begraven is een tijd aan de orde die je nog jarenlang voor ogen kunt halen. Zo ongeveer van minuut tot minuut met emoties en al die daar toen speelden. Het kan zwaar zijn om zo'n moment naar boven te halen. Zwaar voor jezelf, maar ook zwaar voor je lotgenoten met wie je een groep vormt. Het kan dan goed zijn om maar even pauze te nemen, even een komma te zetten. Het zou teveel worden, alles bij elkaar.

Concert als rouwverwerking
Iets van die film bespeur ik ook in de verhalen die Harry Stevens vertelt of waar hij wat over schrijft. Ze komen bij hem samen in een muziekstuk dat hij onlangs maakte ter gedachtenis aan een goede vriend, Aize, die wel twintig jaar geleden uit zijn leven is gestapt. Rouw over iemand die zich zelf gedood heeft is wellicht nog ingrijpender dan gemiddeld al voor te stellen is bij het overlijden van een naaste. Maar het is ook, alsof het gisteren gebeurd is. Rouwen kan een leven lang duren. Misschien kan het overlijden van een naaste in een ander licht komen te staan, maar helemaal los kom je er niet van. Als componist heeft hij de mogelijkheid gehad een en ander in muziek te verwerken. Het heeft lang geduurd, omdat er lang geen geld voor was om dat muziekstuk dan ook uitgevoerd te krijgen. Het zal nu binnenkort gaan gebeuren, Op 19 mei a.s., in het kerkgebouw waar ik ook werk.

In de loop van mijn betrokkenheid bij het werk van STIMULANS, kerk&buurtwerk in Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer heb ik, als ik me niet vergis, vijf keer een rouwgroep begeleid. Steeds weer was een van de dingen die mensen dan zeiden dat hun omgeving na een jaar of iets dergelijks liet merken of dat ook uitspraken 'Hou daar nu eens mee op. Laat het verleden toch rusten, wend je naar de toekomst'. We hebben dan ook altijd als leidraad voor toelaten tot een rouwgroep tegen mensen gezegd niet te snel te komen. Gaandeweg ontstaat er meer reden om dan tenminste aan het verband van een lotgenotengroep deel te nemen, als ze merken dat je er met anderen bijna niet meer over kunt praten.

Het bijzondere van het concert dat Harry Stevens aanbiedt is niet enkel dat er een concert zal zijn. Dat allereerst, Er zijn echter ook thema-tafels voor gesprek. Bezoekers kunnen met elkaar in gesprek gaan over de troostende werking van muziek en meer algemeen over rouw en vormen van rouwverwerking. Het boeiende is dat Harry heel expliciet muzikale technieken heeft aangewend om iets van zijn emoties mee tot uitdrukking te brengen. Als je hem daarover hoort praten, dan komt dat ook over. Maar niet enkel door erover te praten. De muziek is ingetogen. Hij heeft daartoe ook teksten kunnen benutten van theoloog Jaap Zijlstra en van Fransiscanessenzuster Magda van der Ende. Het zou misschien goed zijn, als de organisatoren van het concert de tekst die Harry over de opbouw van zijn muziek schreef uit te delen. Ik ben te weinig muzikaal geschoold om daar wat zinnigs van te maken. Toch vertelt Harry er over, zoals andere mensen hun verhaal meer in gevoelswoorden uiten. Harry vertelt er in zijn muzikale termen over. Zijn muziekstuk ter gedachtenis aan Aize duurt ongeveer twintig minuten, maar vormt het hart van een serie muziekstukken die gezamenlijk het concert vormen.

Rouwgroepenwerk
Thema-tafels. Iemand door de dood verliezen en daarover rouwen is een algemeen menselijk probleem, Het zou goed zijn, als mensen met verschillende culturele en religieuze achtergronden zich uitgenodigd voelen om te komen en om het gesprek aan te gaan. Ofwel je deelt je eigen ervaringen met een rouwproces dat anderen ook meemaakten. Ofwel je leert zien dat rouwen een proces is, een activiteit waar allen in hun leven mee te maken krijgen. Interessant is om heel nauw nu ook eens na te denken over wat muziek bij rouwverwerking voor betekenis kan hebben, voor rol kan spelen. Harry's deskundigheid op dat vlak Tenslotte kan men ook wat gerichter nadenken over de vorm van de rouwgroep als hulp bij tot verwerking komen. Het kan zijn dat je een drempel over moet om je 'hele hebben en houden' te kijk te zetten bij anderen. Zo kan gedacht en gevoeld worden. Rouwen is per slot een dun-huidig proces waar veel van de diepste dingen in jezelf aan de orde zijn.

Onder anderen deze dimensie van het gesprek is voor STIMULANS van belang. We hebben een jarenlange geschiedenis en ervaring met dit groepswerk. Het is ooit, in 1984 door wijlen Ton Honig op poten gezet. Er hebben zeker 40 groepen gedraaid. Groepen met een open inslag, ook al was bekend aan de deelnemers dat de begeleiding dit ook doet vanuit een kerkelijke achtergrond of minstens met respect daarvoor. Aan de groepen nemen meestal ongeveer acht mensen deel. Het begint met de verhalen over de film van iedere deelnemer en gaandeweg komen thema's aan de orde die met rouwen verband houden: hoe gedenk je?, wat doe je met zijn/haar kleren?, wat geeft je kracht om het vol te houden? en nog zo een aantal thema's. Niet abstract dus, maar heel concreet en bedoeld als directe hulp bij het verwerken. Ieder mens zit verschillend in elkaar. Dus de verhalen zijn altijd verschillend. Ook al kan het zijn dat iemand iets vertelt dat jouw verhaal zou kunnen zijn of je merkt dat je die specifieke problematiek 'gelukkig' niet ook nog erbij hebt. De film-verhalen zijn voor mensen soms wel zwaar. Ben je daar echter doorheen en komen de thema's aan de orde, dan merken mensen een zekere ontspanning. Het wordt iets luchtiger. Het komt echter dus wel eens voor dat mensen voortijdig afhaken. De problematiek ligt dan vaak te dicht onder de eigen oppervlakte. Door omstandigheden is dit rouwgroepenwerk in de laatste jaren wat minder sterk geweest. We willen het echter niet kwijt, want mensen blijven er mee te maken houden. We zoeken naar nieuwe vormen van overdracht van gedachten om aan zo'n groep deel te nemen. Een concert als dit kan daar een bijdrage toe leveren. Voor mij in ieder geval een aanleiding om eens na te gaan hoe mijn ervaringen met het begeleiden van deze groepen eigenlijk waren.

Heet mij licht
Het concert vindt plaats onder de titel 'Heet mij licht', een cantate. Het wordt uitgevoerd door Arco van Zon, Barbara Wessel, Eefje Benning, Janneke Daalderop, Jonate Droogers, Maaike Peters, Marianne Selleger, Saskia Paërl-Marz, Yinske Silva en Harry Stevens. Dirigent is Peter Ouwerkerk.

De Thema Tafels worden tijdens het tweede uur van samenkomen door inspirerende deskundigen begeleid. Tijdens de gesprekken wordt gedeeld wat net beluisterd is en welke persoonlijke ervaringen er zijn. De begeleiders: Selma de Vries (geestelijk verzorger bij Arkin), Adem Kose (islamitisch geestelijk verzorger bij Arkin en AMC), Bram Bakker ( psychiater en schrijver van o..a. 'Loden last, het taboe op zelfmoord'), Barbara Wessel ( Moving through Music, muziek en dementie), Jan van Wieren (Voorzitter werkgroep Nabestaan na Zelfdoding Friesland), Peter Ouwerkerk ( Troostende tonen), Wilma den Uijl en David Noordhoff (Zielhuis Uitvaart: Roze tranen), Marianne de Pundert ( medewerker PuntP: muziek en verdriet) Sebnem Cim (medewerker PuntP: 'iets doen'; de kracht van rituelen)

Dinsdag 19 mei om 20.00u. (deuren open om 19.00u.)
Plaats: de Ontmoeting, Louis Couperusstraat 133, Geuzenveld-Slotermeer
Toegang: eur. 7,00 (ter plekke contant te voldoen, liefs gepast)
Informatie en reserveren: www.heetmijlicht.nl

Han Dijk